Tim เป็นเพศเมีย อายุประมาณ 1 ปี มาด้วยอาการ มีของเหลวสีข้น คล้ายหนอง ไหลออกมาจากอวัยวะเพศประมาณ 1-2 วัน เริ่มซึม กินอาหารลดลง เคยมีลูกมาก่อนหน้า 1 คอก ตอนนี้ลูกคอกแรกหย่านมแล้วอายุประมาณ 4 เดือน ไม่เคยฉีดยาคุมกำเนิด และไม่ทราบอาการเป็นสัดครั้งล่าสุด แมวตัวนี้ยังไม่เคยทำหมัน

อาการทั่วไปของแมว Tim มีอาการซึมเศร้า มีไข้สูง 103.6 องศาฟาเรนไฮน์ อวัยวะเพศมีของเหลวข้นคล้ายหนองไหลออกมา เสียงปอดเสียงหัวใจปกติ สีเยื่อเมือกชมพู ไม่พบภาวะการขาดน้ำ มีอาการช่องท้องขยายขนาดใหญ่
ทำการอัลตร้าซาวช่องท้อง พบว่ามดลูกมีการขยายตัวมากกว่าปกติ พบของเหลวปริมาณมากภายในมดลูก เป็นความผิดปกติที่สงสัยว่าแมวมีภาวะมดลูกอักเสบ
ผลตรวจเลือดพบว่า เม็ดเลือดขาวสูงกว่าปกติ ซึงบ่งบอกภาวะมีการอักเสบหรือมีการติดเชื้อในร่างกาย ซึ่งสัมพันธ์กับผลอัลตร้าซาวน์ที่พบว่ามดลูกมีการขยายตัวและมีของเหลวอยู่ภายในเกร็ดเลือด รวมถึงอาการมีของเหลวเป็นหนองข้นไหลออกมาจากอวัยวะเพศ ผลการตรวจค่าเคมีในเลือดพบว่า ค่าตับสูงจากปกติเล็กน้อยอาจเกิดจากการติดเชื้อ มีไข้หรือความเครียดจากการเจ็บป่วยได้ แต่ไม่รุนแรงมากนัก ส่วนค่าการทำงานของไตยังอยู่ในเกณฑ์ปกติ

ภาวะมดลูกอักเสบเกิดจากการที่ช่วงปากมดลูกมีการเปิดแล้วอาจมีเชื้อโรคเข้าไปในช่วงการเป็นสัด แล้วหลังจากการเป็นสัด เมื่อมีสภาพในมดลูกที่เหมาะสมทำให้เชื้อโรคมีการเจริญเติบโต จึงทำให้เกิดการอักเสบหรือเป็นหนองภายในมดลูก ซึ่งอาการดังกล่าวไม่สามารถรักษาให้หายได้ด้วยการกินยาปฏิชีวะอย่างเดียว การรักษาจำเป็นต้องทำการผ่าตัดเพื่อเอามดลูกและรังไข่ออกเท่านั้น ทั้งนี้หลังจากตรวจวินิจฉัยพบมดลูกอักเสบแล้ว ควรรักษาโดยการผ่าตัดให้ทำเร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้เพราะหากปล่อยทิ้งไว้นานสัตว์จะมีอาการทรุดลง และหนองที่คั่งอยู่จะทำให้ผนังมดลูกเริ่มเปื่อยและมดลูกอาจแตกในช่องท้อง มีการติดเชื้อในกระแสเลือดตามมาเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต
หลังการผ่าตัดต้องมีการให้ยาปฏิชีวนะ และยาลดอักเสบเพื่อคุมการติดเชื้อและลดอาการปวด อักเสบ ต่อเนื่องอย่างน้อยเป็นเวลา 7 วันหลังการผ่าตัด และมีการนัดทำแผลผ่าตัดและนัดตัดไหมเมื่อแผลผ่าตัดแห้งดี จะตัดไหมที่ 7-10 วันหลังผ่าตัด

มดลูกอักเสบในสุนัขและแมว เป็นอีกหนึ่งโรคที่เกิดจากการติดเชื้อของระบบสืบพันธุ์ในสัตว์เลี้ยงเพศเมียที่พบได้ค่อนข้างบ่อย หากไม่ได้รับการรักษาหรือรับการผ่าตัดทำหมันอย่างถูกต้องและทันท่วงทีอาจเป็นสาเหตุทำให้สัตว์เลี้ยงเสียชีวิตได้
ปกติแล้ววงรอบการเป็นสัดของสุนัขและแมวมีปัจจัยมาจากอิทธิพลของฮอร์โมนหลัก ๆ 2 ตัว (คล้ายของคนแต่ไม่เหมือนซะทีเดียว) โดยการกระตุ้นโดยฮอร์โมนเอสโตรเจนและตามมาด้วยการเพิ่มของฮอร์โมนโปรเจสเตอร์โรนอย่างยาวนานตามวงรอบการเป็นสัด ทำให้ผนังมดลูกเกิดการสร้างตัวเป็นถุงน้ำและหนาตัวขึ้น ในสัตว์ที่แข็งแรงอายุยังไม่มากเมื่อผ่านพ้นระยะเวลาสองเดือนไปผนังมดลูกก็จะกลับเข้าสู่สภาพปกติ แต่ในสัตว์สูงวัยที่ผ่านการเป็นสัดมาหลายครั้งอาจเกิดความไม่สมดุลของฮอร์โมนเพศ และการเสื่อมของผนังมดลูกทำให้มดลูกไม่สามารถคืนสภาพดีได้ เมื่อมีการติดเชื้อผ่านทางปากมดลูกจึงทำให้มดลูกอักเสบและมีการสะสมของหนองภายในมดลูก
โรคนี้ไม่สามารถรักษาให้หายได้ด้วยการกินยาปฏิชีวะอย่างเดียว การรักษาจำเป็นต้องทำการผ่าตัดเพื่อเอามดลูกออกเท่านั้น โดยใช้วิธีการตัดมดลูกและรังไข่ออกทั้งหมด ซึ่งเป็นวิธีการคุมกำเนิดแบบถาวร และจะไม่เกิดปัญหาเดิมซ้ำอีก อีกทั้งแมวจะไม่มีการตั้งครรภ์ได้อีก ทั้งนี้เมื่อวินิจฉัยพบภาวะมดลูกอักเสบ แล้วตัดสินใจจะผ่าตัด ควรมีการประเมินสุขภาพโดยรวมทั่วไป รวมถึงการตรวจเลือดเพื่อประเมินความเสี่ยงในการวางยาสลบก่อนผ่าตัดทุกครั้ง และในสัตว์ที่อายุมากมีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคหัวใจ โรคไต อาจมีความเสี่ยงสูงในการผ่าตัดอาจต้องตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม
การรักษาจะประสบความสำเร็จก็ต่อเมื่อ
1 สุขภาพของสัตว์ ถ้าสุนัขที่มาไม่มีปัญหาโรคประจำตัว หรือมีสภาพการติดเชื้อที่รุนแรง การผ่าตัดก็ประสบความสำเร็จมากขึ้น แน่นอนว่าเรามักไม่ค่อยพบสัตว์สุขภาพดีแต่มดลูกพัง หลาย ๆ ตัวที่พามาถึงมือสัตวแพทย์มักมีอาการทางคลินิคแบบหนักหน่วงเอาการอยู่แล้ว เช่น ซึม มีไข้ อาเจียน มีหนองไหล ท้องกาง เป็นต้น
2 การสังเกตุของเจ้าของและการดูแลหลังการผ่าตัด ถ้าเจ้าของสังเกตุเห็นอาการของสุนัขผิดปกติเร็ว และรีบพามารักษาเร็ว การดูแลหลังการผ่าตัดสามารถดูแลแผลและการป้อนยาอย่างเคร่งครัด โอกาสหายก็เร็วเช่นกัน
3 เครื่องมือที่ช่วยในการวินัจฉัย โรงพยาบาลที่มีความพร้อมทางด้านเครื่องมือ สามารถช่วยในการวินิจฉัยโรคได้อย่างถูกต้องและแม่นยำมากขึ้น เช่นการเอกเรย์ อัลตราซาวน์
4 การผ่าตัด อุปกรณ์เครื่องมือ มีความพร้อมและมีการฆ่าเชื้ออย่างถูกวิธี เพราะการผ่าตัดมดลูกอักเสบเป็นการเปิดผ่าช่องท้องอาจทำให้มีการติดเชื้อแทรกซ้อนได้ถ้าเครื่องมือที่ใช้ไม่สะอาดพอ และการผ่าตัดด้วยการใช้เครื่องดมยาสลบจะมีความปลอดภัยและสัตว์จะฟื้นจากยาสลบได้ค่อนข้างดีกว่าการใช้ยาฉีด

การป้องกันหรือลดภาวะเสี่ยงในการเกิดโรคทำได้โดยการทำหมัน โดยการตัดทั้งมดลูกและส่วนของรังไข่ออกทั้งหมด นอกจากนี้การทำหมันสุนัขและแมวก่อนวัยเจริญพันธุ์จะสามารถลดการเกิดเนื้องอกที่เต้านมได้ด้วยในระดับหนึ่ง ถ้าสุนัขยังไม่เคยเป็นสัดมาก่อน แต่ถ้าสุนัขเคยเป็นสัดมาแล้วเกิน 3 - 4 ครั้ง การทำหมันเพื่อช่วยลดอัตราการเกิดมะเร็งเต้านมก็จะลดลงตามลำดับ นอกจากนั้นควรหลีกเลี่ยงการฉีดยาคุมหรือการใช้ยาคุมติดต่อกันนานๆ เพราะจะทำให้มีโอกาสเป็นมดลูกอักเสบมากขึ้น


เรื่องและภาพโดย
สพ.ญ. ชนินันท์ สุทธิผล
สัตวแพทย์ผู้ทำการรักษา
10 มิถุนายน 2559