ก่อนอื่นเราต้องมาทำความรู้จักกับอาการคันกันก่อนนะครับ อาการคันเท่าที่สังเกตเห็นได้บ่อยๆก็คือ น้องหมาจะยกขาหลังขึ้นมาเกาบ้าง หันหน้ามาแทะตามตัวบ้าง
แต่ที่เด็ดสุดก็น่าจะเป็นเอาบริเวณที่คันเนี่ยะไปถู กับผนังกำแพงหรือตามโต๊ะ เก้าอี้ที่นั่งบ้าง อืมดูจะสะใจไปเลยทีเดียว แต่เอทำไมน้องหมาถึงได้มีอาการคันขึ้นมาได้หล่ะเนี่ยะ ก็ปรกติไม่เห็นจะเกาเท่าไหร่เลย ซึ่งอาการคันนั้นสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุเลยนะครับ วันนี้เราจะมาค่อยๆทำความเข้าใจสาเหตุของอาการคันกันนะครับ

สาเหตุของอาการคันที่หมอพบได้บ่อยๆในโรงพยาบาลเราจะแบ่งง่ายๆออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่นะครับ
* สาเหตุของอาการคันที่เกิดจากการไม่ติดเชื้อ
* สาเหตุของอาการคันที่เกิดจากการติดเชื้อ

สาเหตุของอาการคันที่เกิดจากการไม่ติดเชื้อ ได้แก่

- Atopy(โรคผิวหนังแพ้ที่เกิดจากการสูดดมทางหายใจ)
เป็นโรคผิวหนังที่เกิดจาการที่สัตว์ได้รับสารกระตุ้นให้เกิดการแพ้(Allergen) โดยการสูดเข้าทางเดินหายใจ อาการของโรคมักเห็นอาการ คัน ขนร่วง ผิวหนังเปลี่ยนสี ผิวหนังกระด้าง มักพบบริเวณ ใบหน้า ด้านในของใบหู ขอบตา ผนังช่องท้อง ตะโพก รอบพับที่โคนขาหนีบหน้า ซอกอุ้งเท้า และผิวหนังบริเวณข้อเท้า

- Food adverse reaction(โรคที่เกิดจากการแพ้อาหารที่ได้รับ)
เป็นโรคผิวหนังที่เกิดจากการแพ้อาหารที่ได้รับเข้าไป มีสองแบบได้แก่ Type I hypersensitivity(เหมือนคนแพ้อาหาร) และ Type VI hypersensitivity(เป็นแบบที่ค่อยๆสะสมมาเรื่อยๆ) อาหารที่ทำให้สัตว์มีอาการแพ้มักได้แก่ เนื้อวัว เนื้อหมู เนื้อไก่ เนื้อปลา นม ไข่ ถั่วเหลืองและข้าวโพดเป็นต้น อาการ สุนัขส่วนมากมักมีอาการคัน มักพบได้บริเวณ ขา ใบหู เท้า หัว ซอกขาหนีบเป็นต้น

- Flea allergic dermatitis(โรคผิวหนังที่เกิดจาการแพ้น้ำลายหมัด)
น้ำลายหมัดมี Hepten และยังประกอบไปด้วยสารซึ่งมีลักษณะคล้ายฮีสตามีน และเอนไซม์ที่มีผลทำให้เกิดอาการระคายเคืองที่ผิวหนัง อาการที่พบ คัน และบริเวณที่เป็นจะมีลักษณะผื่นแดง ขนร่วง สีผิวหนังเข้มขึ้น อาจมีการติดเชื้อแทรกซ้อนได้ มักพบที่ผิวบริเวณแนวสันหลังตอนท้ายของลำตัวต่อโคนหาง และส่วนโคนขาหลังและผิวหนังใต้ท้อง

- Allergic contact dermatitis(โรคผิวหนังแพ้ที่เกิดจากการสัมผัสกับสารที่ก่ออาการแพ้)
ปรกติปัญหานี้มักเกิดน้อย เพราะสุนัขมักมีขนยาวในการปกคลุมผิวหนัง(ยกเว้นพันธุ์ขนสั้นนะครับ) การแพ้มักเกิดจากการที่ผิวหนังได้สัมผัสกับสารต่างๆ แล้วสารแทรกผ่านชั้นผิวหนังเข้าไปรวมกับโปรตีนในเซลล์ผิวหนัง ทำให้เกิดสาซึ่งก่ออาการแพ้ได้ สารเหล่านี้มักมาจาก พืชบางชนิด หนังสัตว์ ยาง ผงซักฟอก ยาขัดพื้น พรมขนสัตว์ ฯลฯ
อาการ จะมีอาการคันและอาจพบลักษณะผื่นแดง เป็นจุดปื้นแดงๆ ตุ่มแดงหรือตุ่มหนองได้ ถ้าเป็นนานอาจทำให้ผิวหนังหนาตัวและเปลี่ยนสีได้ มักพบในบริเวณผิวหนังที่ ไม่มีขน เช่น ซอกขาหนีบ ผนังช่องท้อง ผนังหุ้มอัณฑะ

- Demodicosis(โรคผิวหนังจากไรขี้เรื้อนขุมขน)
เกิดจากเชื้อไร Demodex spp. ซึ่งปกติอาศัยอยู่ในรูขุมขน โดยปกติอาจพบไรชนิดนี้ได้บนผิวหนังโดยไม่ทำให้เกิดโรค นอกจากจะมีจำนวนมาก การเกิดโรคยังไม่ค่อยเป็นที่แน่ชัดแต่อาจเกิดจากกรรมพันธุ์ซึ่งมีส่วนส่ง เสริมให้เกิดโรคนี้ได้ หรือ อาจเกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย หรือการได้รับยาคอร์ติโคสเตียรอยด์สนระดับสูงหรือนานๆ หรือสัตว์มีปัญหาภาวะเบาหวาน Hypothyroidism Hyperadrenocorticism เป็นต้น
อาการ มีทั้งแบบเฉพาะที่และกระจายทั่วตัว ที่พบได้บ่อยๆคือ ขนร่วง ผิวหนังอักเสบ รูขุมขนอักเสบ มีรังแคคลุมและมีสีเข้มขึ้น โดยปกติจะไม่คันแต่ถ้ามีการติดเชื้อแบคทีเรียร่วมด้วยจะทำให้เกิดอาการคัน ได้

- Sarcopticosis(โรคผิวหนังขี้เรื้อนซาร์คอพติค)
มีสาเหตุจากไร Sarcoptes scabii var canis ติดต่อโดยการสัมผัส มักทำให้ขนร่วง มักพบขนร่วงบริเวณตามใบหน้า รอบตา หน้าอก ขา ซอกขาหนีบ เข่า และมีสะเก็ดตามใบหู
อาการ บริเวณที่เป็นโรคจะพบขนร่วง มีผื่นเล็กๆตามผิวหนัง สัตว์จะแสดงอาการคันมาก รอยโรคจะรุนแรงและกระจายเร็วมาก

สาเหตุของอาการคันที่เกิดจากการติดเชื้อ ได้แก่
- Bacterial dermatitis(โรคผิวหนังที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย)
การติดเชื้อแบคทีเรียของสุนัขส่วนใหญ่มักเกิดจากเชื้อ Staphylococcus intermedius มักพบการติดเชื้อได้ทั่วร่างกาย อาการ มักพบเป็นผื่นแดง ขนร่วง บางครั้งอาจพบตุ่มแดงหรือตุ่มหนองได้ สุนัขมักมีอาการคันร่วมด้วย และอาจลักษณะผิวหนังมีสีเข้มขึ้นด้วย

- Dermatophytosis(โรคผิวหนังที่เกิดจากเชื้อรา)
เชื้อราที่ทำให้เกิดโรคมากที่สุดคือ Microsporum canis โดยประมาณ 50-70%ในสุนัขและ 90-98%ในแมว และยังเชื้ออื่นๆได้แก่ M.gypseum และ T.mentagrophytes
อาการ มักพบลักษณะขนร่วงแผ่ขยายเป็นวง หรือแผ่กระจายทั่วไป ผิวหนังเป็นผื่นแดงอาจจะมีรังแคหรือสะเก็ดหนองแห้งคลุม ผิวหนังอักเสบ อาจคันมากหรือคันน้อยก็ได้

- Malassezia dermatitis(โรคผิวหนังที่เกิดจากเชื้อมาลาสซีเซีย)
เกิดจากเชื้อ Malassezia pachydermatisโดยปกติเชื้อยีสต์เหล่านี้อาจพบได้ตามผิวหนังของร่างกายทั่วไป ช่องหูชั้นนอก ทวารหนักและช่องคลอด สาเหตุการเกิดโรคยังไม่ทราบแน่ชัดแต่เชื่อว่าการที่ผิวหนังแพ้อาหาร หรือจากการสูดดม อาจทำให้เกิดโรคได้ หรือมีการติดเชื้อแบคทีเรียก็มีส่วนโน้มนำให้ยีสต์เพิ่มจำนวนได้ดี
และผิวหนังที่มีไขมันขับออกมามากกว่าปกติก็มีส่วนสำคัญในการโน้มนำให้เกิด โรคได้ อาการ สุนัขอาจแสดงอาการคันน้อยหรือมากก็ได้ ขนร่วง ผิวหนังหนาตัว สีเปลี่ยน มีสะเก็ดแห้งหรือไขมันปกคลุม มีกลิ่นตัว

เป็นอย่างไรบ้างครับเห็นไหมครับว่ามีสาเหตุของอาการคันของสุนัขมากมายเลยที เดียว อันนี้ยกตัวอย่างเท่าที่หมอพบได้บ่อยๆบนโรงพยาบาลเท่านั้นนะครับจริง แล้วอาจมีสาเหตุมากกว่านี้ได้อีกนะครับ เอาไว้คราวต่อๆไปจะค่อยเอามาเล่าให้ฟังใหม่นะครับ

ท้ายนี้ต้องอย่าลืมว่า " อาการคันเพียงนิด อย่าคิดว่าเป็นเรื่องเล็กๆนะครับ " ถ้าปล่อยไว้นานอาการ " คันจังแก " อาจทำไห้เป็นเรื่องใหญ่ได้นะครับ


ทีมสัตวแพทย์ โรงพยาบาลสัตว์ตลิ่งชัน
แผนกโรคผิวหนัง